ตั้งแต่อดีต หลังจากครูบาเจ้าศรีวิชัยท่านได้ละสังขารในปี 2481 จนถึงปัจจุบันมีการสร้างวัตถุมงคลแทนองค์ท่านเพื่อสักการะบูชา ในรูปแบบต่างๆ มากมายหลายร้อยรุ่นที่บันทึกประวัติการสร้างไว้ก็มี และไม่ได้บันทึกไว้ก็มี วันนี้มาศึกษาเกี่ยวกับประวัติการสร้างเหรียญครูบาเจ้าศรีวิชัยในปี 2497 กันครับ การสร้างเหรียญครูบาเจ้าศรีวิชัย 2497 พบว่าในปีนั้นมีการสร้างอยู่ 2 วัดคือ 1. วัดสวนดอก จ.เชียงใหม่ 2. วัดศรีโคมคำ จ.เชียงราย(ต่อมาแยกออกเป็นจังหวัดพะเยาในปี 2518) จากประสบการณ์ของผมที่ได้สืบค้นข้อมูลมา ผู้ที่จัดสร้างเหรียญครูบาเจ้าศรีวิชัยในปี 97 ทั้งที่วัดสวนดอก จ. เชียงใหม่ และวัดศรีโคมคำ จ. พะเยานั้น น่าจะเป็นกลุ่มเดียวกัน เพราะสักษณะการแกะบล็อค โครงสร้างใบหน้าครูบาเจ้าศรีวิชัย คล้ายคลึงกันมาก ฝีมือช่างแกะบล็อคน่าจะเป็นคน ๆ เดียวกัน แต่เป็นการสร้างต่างวาระกัน วัดสวนดอกสร้างก่อนและต่อมาในปีเดียวกันก็มาสร้างที่วัดศรีโคมคำ จ.พะเยา (สมัยก่อนคือจ.เชียงราย) เหรียญครูบาเจ้าศรีวิชัยวัดสวนดอกปี 2497 นั้น มีแค่บล็อคเดียวคือ พิมพ์หูติ่ง แต่มี 2 เนื้อคือ เนื้อทองแดง และเนื้อตะกั่ว ส่วนเหรียญครูบาเจ้าศรีวิชัยวัดศรีโคมคำปี 97 ทางผู้สร้างได้ทำการแกะบล็อคหลายตัวจึงทำให้มีหลายพิมพ์ เท่าที่พบเจอจากประสบการณ์ของผมที่เล่นพระมา 20 กว่าปีนี้พบเจออยู่ 2 เนื้อคือ 1. เนื้อสำริดแก่เงิน (คล้ายเงินยวงสมัยก่อน) 2. เนื้อทองแดง เนื้อสำริดแก่เงินนั้นมีอยู่ 2 พิมพ์เป็นการหล่อแบบโบราณทั้งหมดพิมพ์ที่1ทางช่างได้นำเหรียญครูบาเจ้าศรีวิชัยปี 2482 มาเป็นแบบในการหล่อเพราะว่าในสมัยนั้นเหรียญปี 2482 ยังหาง่ายอยู่และพิมพ์ที่2ช่างได้นำเหรียญครูบาเจ้าศรีวิชัยปี 2497 พิมพ์หูติ่งวัดสวนดอก มาเป็นแบบในการหล่อ (เพราะว่าคนสร้างคือคนที่สร้างเหรียญวัดสวนดอกปี2497นั่นเอง) ส่วนเนื้อทองแดงนั้น ผู้สร้างได้แกะบล็อคขึ้นมาอีกหลายบล็อคคือ 1. หน้าครูบาเจ้าศรีวิชัยหลังพระเจ้าตนหลวง แยกย่อยออกมาอีกเป็น 2 แบบ คือ แบบตาขีดและแบบตากลม 2.หน้าครูบาเจ้าศรีวิชัยหลังยันต์ห้า มีทั้ง 2 แบบทั้งแบบตาขีดและแบบตากลม 3. หน้าพระเจ้าตนหลวงหลังยันต์ห้า มีทั้งแบบกะหลั่ยทอง กะหลั่ยเงิน และแบบรมดำ
สำหรับเหรียญนี้เป็นเหรียญสุดยอดอันดับ 1 ของเมืองพะเยา เป็นเหรียญครูบาเจ้าศรีวิชัยหล่อโบราณ เนื้อสำริดแก่เงินโดยช่างได้นำเหรียญครูบาเจ้าศรีวิชัยปี 2497 รุ่นแรกวัดสวนดอก พิมพ์หูติ่ง มาเป็นแบบพิมพ์ สร้างน้อยมากๆ อย่าว่าแต่หาครอบครองเลย แค่หาชมองค์จริงก็แทบจะไม่มีโอกาสได้เห็น เพราะพระส่วนใหญ่นั้นตกอยู่กับผู้หลัก ผู้ใหญ่และผู้มีอันจะกินในสมัยนั้นหมด ไม่ค่อยมีหมุนเวียนในตลาดเท่าใดนัก ส่วนเหรียญนี้เจ้าของเดิมก็ไม่ธรรมดาเป็นพ่อค้าฐานะเข้าขั้นเศรษฐีคนหนึ่งของจ.เชียงรายในสมัยนั้นครับ (ขออภัยที่ไม่สามารถเอ่ยนามท่านได้)